منابع اطلاعاتی آمریکا: ایران و گروه‌های نیابتی‌اش، از ایجاد جنگی گسترده‌تر با اسرائیل پرهیز می‌کنند

بنا بر گزارشی که شبکه خبری سی‌ان‌ان روز گذشته با استناد به منابع آگاه منتشر کرد، ایالات متحده از این موضوع نیز آگاه است که ایران کنترل کاملی بر نیروهای نیابتی خود بویژه حزب‌الله لبنان ندارد.

حزب‌الله لبنان متحد حماس است، گروهی که در ۷ اکتبر به اسرائیل حمله کرد.

حماس مدت‌هاست که علیه اسرائیل اعلان جنگ کرده و به نوشته سی‌ان‌ان، مقامات ایالات متحده از این موضوع نگران هستند که سیاست‌های داخلی حماس احتمالا باعث تشدید تنش‌ها میان اسرائیل و حزب‌الله شود.

این منابع همچنین می‌گویند که ایالات متحده، دید چندان کاملی درباره ارتباطات میان ایران و نیروهای نیابتی این کشور در منطقه ندارد.

جاناتان پانیکوف، از تحلیلگران اطلاعاتی پیشین و متخصص منطقه خاورمیانه می‌گوید: «مشکل این است که همۀ نیروهای نیابتی، به یک اندازه از تهران حرف‌ شنوی ندارند و جمع بستن آنها یک اشتباه است. سوال این است که اگر حماس واقعاً دچار مشکل شود، آیا حزب‌الله و ایران بر سر حملۀ همه‌جانبه حزب‌الله برای نجات حماس متفق‌القول خواهند بود یا با هم اختلاف خواهند داشت؟ ما هنوز پاسخ این پرسش را نمی‌دانیم.»

یکی از مقامات ایالات متحده که به شرط ناشناس ماندن با سی‌ان‌ان صحبت کرده نیز می‌گوید: «تهران می‌داند که تشدید درگیری میان حزب‌الله لبنان با اسرائیل یا ایالات متحده، به معنای آغاز ضدحملات مستقیم علیه ایران خواهد بود که می‌تواند برای این کشور ویرانگر باشد.»

او به این موضوع اشاره دارد که حتی حملات ضعیف‌تری که گروه‌های مختلف نیابتی از ۷ اکتبر علیه اسرائیل و ایالات متحده انجام داده‌اند، باعث شده ایالات متحده تجهیزات نظامی قابل توجهی را به منطقه بیاورد و اسرائیل نیز نیروها و مهماتش را بطور گسترده‌تری در امتداد مرزها مستقر کند.

هشدار نسبت به تشدید درگیری‌ها

اما برخی مقامات آمریکایی بر این باورند که میان ایران و گروه‌های نیابتی تهران، یک استراتژی هماهنگ در جریان است.

بویژه آنکه بنا بر اعلام رسانه‌های فعال در منطقه، فرماندهان نظامی ایران که مسئول مدیریت شبکه نیابتی‌اند، از ۷ اکتبر در بیروت هستند و در آنجا با اعضای حزب‌الله، حماس و سایر گروه‌های مورد حمایت ایران ملاقات داشته‌اند.

این دست از مقامات آمریکا هشدار می‌دهند که این استراتژی هماهنگ، می‌تواند نتیجه معکوس نیز داشته باشد و باعث گسترش درگیری شود، حتی اگر هیچ یک از طرفین آن را نخواهند.

کریستی ابی‌زید، مدیر مرکز ملی مبارزه با تروریسم در دولت جو بایدن نیز روز سه‌شنبه در یکی از کمیته‌های سنا بر این نکته تاکید کرد که «در شرایط کنونی منطقه‌، اقدامات آنها پتانسیل “اشتباه محاسباتی” را دارد».

مقامات ارشد دولت بایدن، تا کنون بارها و علناً به ایران و نیروهای نیابتی آن هشدار داده‌اند که این درگیری‌ها را تشدید نکنند. 

البته حسن نصرالله پیش از این نیز، از جمله در ماه آوریل، هشدارهای وحشتناکی را درباره خطر جنگ داده بود که در نهایت عملی نشد و برخی مقامات آمریکا بر این باورند که حزب‌الله تمایلی به دخالت مستقیم ندارد. بویژه آنکه در داخل لبنان نیز مردم تمایل کمی برای جنگ دارند.

با این وجود، تداوم حملات اسرائیل به نوار غزه بویژه به اردوگاه پناهجویان، ممکن است این گروه را مجبور کند برای حفظ مشروعیت خود به عنوان «سنگر مقاومت در برابر اسرائیل» دست به اقدام بزند.

سی‌ان‌ان به این نکته اشاره دارد که حزب‌الله تاکنون با خویشتنداری عمل کرده و با وجود داشتن زرادخانه‌ای از ۱۵۰هزار راکت و مهمات هدایت شونده، تا کنون کاری بیش از شلیک چند موشک به سمت مناطق مرزی اسرائیل انجام نداده است. 

با این حال، همین درگیری‌ها نیز از آخرین درگیری که پیش از این در سال ۲۰۰۶ میلادی میان این گروه و اسرائیل روی داد، شدیدتر بوده است.

جاناتان پانیکوف می‌گوید: «پرسش دیگر این است که حزب‌الله چقدر به ایدئولوژی خود مبنی بر “پیشتاز مقاومت در برابر اسرائیل” که سال‌ها به اعضایش می‌گفت، پایبند است و چقدر به خواسته‌های ایران یا ملاحظات داخلی لبنان توجه دارد؟»

به گفته تحلیلگران، خود تهران نیز با همین سوال روبروست. ایران اگرچه حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل را ستوده اما مقاماتش اکنون علناً می‌گویند که به دنبال گسترش جنگ نیستند و درباره پیچیده شدن اوضاع هشدار می‌دهند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در اوایل این هفته گفت که کشورش به دنبال گسترش این جنگ نیست. او افزود: «اینکه هر حمله‌ای که در منطقه انجام شود و منافع آمریکا را هدف بگیرد به ایران ربط دهیم آن هم بدون ارائه مدرک، کاملاً اشتباه است… آنها از ما دستور نمی‌گیرند. آنها بر اساس منافع خود عمل می‌کنند.»

نفوذ و اقتدار ایران

ایران برای سال‌ها بودجه و تسلیحات گروه‌های نیابتی مختلف را در سراسر منطقه، از جمله حماس تامین کرده و به آموزش آنها پرداخته است و از ارتباطی که با این گروه‌ها داشته، برای مقابله با اسرائیل و ایالات متحده و اعمال نفوذ در سراسر خاورمیانه استفاده کرده است، با این وجود دخالت مستقیم خود را در فعالیت‌های این گروه‌ها انکار می‌کند.

اگرچه ارزیابی آمریکا نیز این است که ایران مستقیماً در طراحی حمله ۷ اکتبر دخالت نداشته، اما مقامات آمریکایی و اسرائیلی گفته‌اند که تهران به دلیل حمایت طولانی‌مدت از حماس «مقصر» است.

مقامات آمریکایی همچنین بر این باورند که ایران به واسطه پول و تسلیحات پیچیده‌ای که به این گروه‌ها می‌دهد، نفوذ قابل توجهی بر آنها دارد؛ اگرچه این گروه‌ها درجات مختلفی از خودمختاری را نیز دارند.

یک مقام آمریکایی می‌گوید: «حوثی‌ها و حزب‌الله لبنان پیشرفته‌ترین سلاح‌های خود، پهپاد، موشک‌های کروز، موشک‌های بالستیک و غیره را از ایران دریافت می‌کنند و این همیشه انگیزه‌ای قوی برای ادامه پیروی از رهنمودهای ایران است.»

اگرچه حوثی‌های یمن از تهران مستقل‌تر هستند، اما در عراق و سوریه، جایی که همه شبه‌نظامیان بر بیرون راندن نیروهای ایالات متحده متمرکز هستند، اقتدار ایران بیشتر است.

حوثی‌ها از ۷ اکتبر، حملات موشکی و پهپادی متعددی را به سمت خاک اسرائیل بویژه با استفاده از موشک‌های بالستیک میان‌برد انجام داده‌اند و در عراق و سوریه نیز گروه‌های شبه‌نظامیِ همسو با ایران در این مدت ده‌ها حمله را علیه نیروهای آمریکایی اجرا کرده‌اند.

لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا روز سه‌شنبه بار دیگر در سنای آمریکا اعلام کرد: «رئیس‌جمهور صریح بوده است و من نیز در اینجا میگویم که اگر این کار متوقف نشود، ما پاسخ خواهیم داد.»