گزارش نیچر: مقالات ایرانی‌ها رتبه هفتم سلب اعتبار در جهان را دارد

بیش از ده هزار مقاله تحقیقاتی در سال 2023 سلب اعتبار شدند. این آمار بسیار روبه افزایش است و در این بین کشورهایی مانند عربستان سعودی، پاکستان، روسیه ، چین و ایران بالاترین نرخ بازگشت مقالات را در دو دهه گذشته داشته‌اند.

در سال 2023، رکوردهای سالانه شکست و تعداد مقالات تحقیقاتی سلب اعتبار شده به عدد ده هزار رسید. این در حالی است که ناشران در تلاش هستند تا انبوهی از مقالات ساختگی را پیدا کنند. البته کارشناسان می گویند که این تنها نوک کوه یخ است.

بخش عمده ای از این آمار در سال 2023، متعلق به مجلات هنداوی، یکی از شرکت‌های تابعه‌ی انتشارات وایلی در لندن است. مجلات هنداوی در سال جاری پس از بررسی‌های انجام‌شده به دست ویراستاران داخلی و کارشناسان، بیش از ۸هزار مقاله را با استناد به عواملی مانند «نگرانی از به‌خطر افتادن فرایند داوری همتا» و«دستکاری سازمان‌یافته در فرایند انتشار و داوری همتا»، سلب اعتبار کردند. 

بیشترین تعداد مقالات رد شده در هنداوی مربوط به شماره های ویژه است. .در زمانی که مجموعه مقالات اغلب توسط ویراستاران مهمان نظارت می شوند. در این زمان برای سرعت بخشیدن به کار، مقالات بی‌کیفیت یا ساختگی منتشر می‌شوند.یکی از سخنگویان وایلی گفت: «این ناشر پیش‌بینی می‌کند که آمار بیشتری در این زمینه وجود داشته باشد و تعداد مقالات رد شده بیشتر هم هستند.»

این سخنگو افزود: «وایلی فرآیندهای دقیق تری را برای تایید هویت ویراستاران مهمان انجام داده است، «صدها» ویراستار مهمان را از سیستم های خود حذف کرده و تحقیقات خود را افزایش داده است. ۶ دسامبر، انتشارات وایلی در جلسه‌ی ارائه‌ی گزارش مالی اعلام کرد که استفاده از نام تجاری هنداوی را به‌طور کامل متوقف می‌کند.»

«گیوم کاباناک»، دانشمند علوم کامپیوتر در دانشگاه تولوز فرانسه که مشکلات موجود در مقاله‌ها، ازجمله «عبارت‌های فریبکارانه» را ردیابی می‌کند، به نیچر گفت: «مقالات سلب اعتبارشده‌ی هنداوی ممکن است عمدتا مقالات ساختگی بوده باشند؛ اما همچنان در مجموع بیش از ۳۵هزار بار مورد استناد قرار گرفته‌اند.» منظور از عبارات فریبکارانه در این جا، انتخاب واژگان غیر معمول برای فریب شناساگرهای سرقت علمی و جلوگیری از آشکار شدن استفاده از هوش مصنوعی است.

مقالات عربستان در جایگاه اول سلب اعتبار 

بنابر یافته‌های نیچر،عربستان در جایگاه اول قرار دارد و بیشترین تعداد سلب اعتبار متعلق به مقالات این کشور است. بعد از آن پاکستان و روسیه به ترتیب جایگاه‌های دوم و سوم را در این جدول دارا هستند.  ایران نیز در رتبه‌ی هفتم فهرست کشورهای دارای بیش‌ترین مقالات سلب اعتبار شده قرار گرفته است.

رئیس انجمن ژنتیک صربستان، گفت که «ژنتیکا»، مجله متعلق به انجمن ژنتیک صربستان، پیشنهاد داده است 32 مقاله مشکوک منتشر شده در سال‌های 2021 و 2022 را سلب اعتبار کنند. سردبیر مجله اعلام کرده است که تمام نویسندگان این 32 مقاله و داورانی که با آنها همکاری کرده‌اند را در لیست سیاه قرار می‌دهد. سردبیر مجله دلایل این سلب اعتبار را بطور کلی تخطی از قوانین اخلاق حرفه‌ای ذکر کرده است. در 20 مقاله، حداقل اسم یکی از نویسندگان ایرانی دیده می‌شود. از این 20 مقاله، تعداد 15 مقاله مشترک با نویسندگان چینی نوشته شده است.

افزایش نرخ سلب اعتبار مقالات علمی

آمار استرداد اعتبار مقالات علمی، با سرعتی بیشتر از رشد مقالات علمی در حال افزایش است به این معنی  که تعداد کل بازپس گیری های صادر شده تاکنون از پنجاه هزار گذشته است. بنابر تجزیه‌وتحلیل نیچر،نرخ سلب اعتبار، نسبت مقالات منتشرشده در هر سال معین که سلب اعتبار می‌شوند، در دهه‌ی گذشته بیش از سه برابر شده است. این نرخ در سال ۲۰۲۲ از ۰٫۲ درصد فراتر رفت.

در میان کشورهایی که بیش از صد هزار مقاله در دو دهه گذشته منتشر کرده‌اند؛ تحلیل نیچر نشان می‌دهد که عربستان سعودی بدون احتساب بازپس‌گیری‌ها بر اساس مقالات کنفرانس، بالاترین نرخ بازپس‌گیری را دارد. عربستان با سی مقاله در هر ده هزار در بالاترین جایگاه قرار می‌گیرد اما اگر مقاله‌های کنفرانسی هم در این محاسبه قرار بگیرند، چین با نرخ سلب اعتبار بیشتر از ۳۰ مقاله در هر ۱۰هزار، در صدر فهرست جا می‌گیرد.

بزرگ‌ترین پایگاه داده‌ی جهان برای ردیابی سلب اعتبارها که توسط سازمان رسانه‌ای ریترکشن واچ گردآوری شده، هنوز تمام مقالات استردادشده‌ی امسال را لحاظ نکرده است. در نتیجه نیچر به سراغ منابع دیگر رفت تا به تصویری دقیق از وضعیت مقالات سلب اعتبار شده دست یابد.

بررسی‌های نیچر نشان می‌دهد که تقریبا یک‌چهارم از کل سلب اعتبارها، متعلق به مقاله‌های کنفرانسی هستند. بخش عمده‌ای از این سلب اعتبارها از سوی مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) انجام شده است. این سازمان در دو دهه‌ی گذشته،‌ بیش از ۱۰هزار مقاله را سلب اعتبار کرده و ناشر بالاترین تعداد مقاله‌های استرداد شده بوده است. IEEE زمان استردادها را ثبت نمی‌کند؛ اما بیش‌ترین تعداد مقالات حذف‌شده بین سال‌های سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ منتشر شده بودند.

اقدامات پیشگیرانه درباره سلب اعتبار مقالات

«مونیکا استیکل»، مدیر ارتباطات شرکتی در IEEE، می‌گوید: « این موسسه فکر می‌کند اقدامات و تلاش‌های پیشگیرانه‌اش تقریباً تمام مقالات ارسالی را که با استانداردهای سازمان مطابقت ندارد را شناسایی می‌کند.»

کارآگاهان یکپارچگی می گویند حدود 50000 بازپس گیری ثبت شده در سراسر جهان تاکنون تنها نوک کوه یخی است که باید پس گرفته شود.

در این رابطه، تعداد مقالات تولید شده توسط «پیپر میلز»، اشاره به شرکت‌هایی که مقالات علمی عمدتاً غیر معتبر را برای نویسندگان می‌نویسند و می‌فروشند، نیز صدها هزار نفر تخمین زده می شود و این کاملا جدا از مقالات واقعی که ممکن است از نظر علمی دارای نقص باشند.

کارشناسان در این رابطه می‌گویند:« محصولات پیپر میلز حتی اگر کسی آنها را نخواند مشکل ساز است، زیرا این مقالات با دیگر  مقالات مروری جمع می‌شوند و در جریان اصلی علم قرار می گیرند.»