جهان بدنسازی، جایی که تلاش برای دستیابی به اندامی بی‌نقص و عضلانی با ساعت‌ها تمرین طاقت‌فرسا و رژیم‌های غذایی سختگیرانه گره خورده، تصویری از سلامت و قدرت را به نمایش می‌گذارد. اما آیا این ظاهر بی‌عیب‌ونقص همیشه نشانه‌ای از سلامت واقعی است؟ تحقیقات اخیر پرده از واقعیتی تلخ برمی‌دارند: بدنسازان، به‌ویژه حرفه‌ای‌ها، با خطر مرگ ناگهانی بدنسازان ناشی از مشکل قلبی مواجه‌اند که می‌تواند زندگی آن‌ها را در اوج جوانی خاموش کند. در این مقاله، با استناد به جدیدترین پژوهش‌ها، به بررسی علل مرگ ناگهانی بدنسازان، عوامل خطر مرتبط با بدنسازی و راهکارهایی برای کاهش این خطرات می‌پردازیم.
اگر به دنبال درک عمیق‌تر از ریسک‌های پنهان این ورزش و چگونگی محافظت از قلب خود هستید، این مقاله شما را با حقایقی تکان‌دهنده و راه‌حل‌هایی کاربردی آشنا خواهد کرد.
مرگ ناگهانی بدنسازان با علت قلب
بر اساس مطالعه‌ای جامع که در مجله معتبر European Heart Journal منتشر شده، مرگ ناگهانی قلبی (SCD) مسئول حدود 38 درصد از مرگ‌های بدنسازان مرد است.
این مطالعه که توسط دکتر مارکو وکیاتو، متخصص پزشکی ورزشی دانشگاه پادوآ ایتالیا، رهبری شده، بیش از 20,300 بدنساز مرد را که بین سال‌های 2005 تا 2020 در مسابقات فدراسیون بین‌المللی بدنسازی و تناسب‌اندام (IFBB) شرکت کرده بودند، بررسی کرد. نتایج نشان داد که از 121 مرگ ثبت‌شده تا جولای 2023، تقریباً 40 درصد به دلیل ایست قلبی ناگهانی بوده است.
نکته نگران‌کننده این است که 11 نفر از این مرگ‌ها در ورزشکاران فعال و در حال رقابت رخ داده و میانگین سنی آن‌ها تنها 35 سال بوده است.
مرگ ناگهانی قلبی به حالتی اطلاق می‌شود که قلب به‌طور غیرمنتظره و ناگهانی از کار می‌افتد، اغلب به دلیل مشکلات قلبی پنهان مانند بیماری‌های عروق کرونر یا نقص‌های مادرزادی قلب که ممکن است تا پیش از وقوع حادثه تشخیص داده نشده باشند. این پدیده در افراد جوان و ظاهراً سالم نادر است، اما در بدنسازان به‌طور غیرمعمولی شایع‌تر گزارش شده است.
عوامل خطر در بدنسازی
بدنسازی، به‌ویژه در سطح حرفه‌ای، با مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و عادات همراه است که می‌توانند فشار قابل‌توجهی بر سیستم قلبی‌عروقی وارد کنند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
تمرینات سنگین و طاقت‌فرسا: تمرینات قدرتی شدید و طولانی‌مدت می‌توانند منجر به تغییرات ساختاری در قلب، مانند ضخیم شدن دیواره بطن یا بزرگ شدن قلب (کاردیومگالی) شوند. این تغییرات، اگرچه در برخی ورزشکاران به‌عنوان سازگاری طبیعی بدن تلقی می‌شوند، در صورت افراط می‌توانند خطر آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) و نارسایی قلبی را افزایش دهند.
رژیم‌های غذایی افراطی و کم‌آبی: بدنسازان اغلب برای دستیابی به ظاهری عضلانی و خشک، از رژیم‌های غذایی محدود و تکنیک‌های کاهش وزن سریع مانند کم‌آبی عمدی استفاده می‌کنند. این روش‌ها می‌توانند تعادل الکترولیت‌ها را بر هم زده و خطر تشکیل لخته‌های خونی را افزایش دهند، به‌ویژه در ساعات اولیه صبح که خون غلیظ‌تر است.
مصرف مواد نیروزا: استفاده گسترده از استروئیدهای آنابولیک، هورمون رشد و انسولین در بدنسازی حرفه‌ای یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است. مطالعات نشان داده‌اند که تا 75 درصد از بدنسازان ممکن است از این مواد استفاده کنند، که می‌توانند فشار مضاعفی بر قلب وارد کرده و خطر آریتمی، نارسایی قلبی و ایست ناگهانی قلب را افزایش دهند. برای مثال، در برخی کالبدشکافی‌های انجام‌شده، وجود مواد آنابولیک در بدن افراد فوت‌شده تأیید شده است.
فشار روانی و رقابت حرفه‌ای: بدنسازان حرفه‌ای در مقایسه با آماتورها، به دلیل فشارهای رقابتی و نیاز به دستیابی به اندام‌های افراطی، 5.2 برابر بیشتر در معرض خطر مرگ ناگهانی قلبی هستند. این فشارها نه‌تنها به استفاده بیشتر از مواد نیروزا منجر می‌شوند، بلکه استرس روانی و مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب را نیز تشدید می‌کنند.
مرگ‌های غیرقلبی: تأثیر فرهنگ بدنسازی
علاوه بر مرگ‌های قلبی، حدود 15 درصد از مرگ‌های بدنسازان به دلایل تروماتیک ناگهانی مانند تصادفات رانندگی، خودکشی، قتل و اوردوز مواد مخدر نسبت داده شده است. این آمار نشان‌دهنده تأثیر عمیق فرهنگ بدنسازی بر سلامت روان است.
فشار برای دستیابی به استانداردهای غیرواقعی زیبایی، همراه با سوءمصرف مواد، می‌تواند به رفتارهای تکانشی و خودتخریبی منجر شود. بررسی‌های روان‌شناختی نشان داده‌اند که بدنسازان حرفه‌ای ممکن است با اختلال بدریخت‌انگاری بدن (Body Dysmorphia) و افسردگی دست‌وپنجه نرم کنند، که این عوامل خطر رفتارهای پرخطر را افزایش می‌دهند.
فعالیت‌های سنگین ورزشی، رژیم‌های غذایی سختگیرانه، کم‌آبی شدید و استفاده گسترده از مکمل‌ها و مواد نیروزا در بدنسازی حرفه‌ای می‌تواند فشار قابل‌توجهی به سیستم قلبی‌عروقی وارد کرده و در درازمدت باعث تغییرات ساختاری در قلب شود.
راهکارهای پیشگیری از مرگ ناگهانی
برای کاهش خطر مرگ ناگهانی قلبی، بدنسازان و علاقه‌مندان به این ورزش می‌توانند اقدامات زیر را در نظر بگیرند:
- غربالگری قلبی منظم: انجام آزمایش‌های قلبی مانند الکتروکاردیوگرام (ECG) و اکوکاردیوگرام می‌تواند مشکلات پنهان قلب را شناسایی کند.
- اجتناب از مواد نیروزا: محدود کردن یا حذف کامل استفاده از استروئیدها و سایر مواد غیرمجاز می‌تواند فشار بر قلب را کاهش دهد.
- تعادل در تمرین و رژیم غذایی: ترکیب تمرینات قدرتی با ورزش‌های هوازی و حفظ رژیم غذایی متعادل می‌تواند به سلامت قلب کمک کند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که بزرگسالان حداقل دو جلسه تمرین قدرتی در هفته همراه با 150 دقیقه ورزش هوازی انجام دهند.
- توجه به سلامت روان: مشاوره روان‌شناختی و مدیریت استرس می‌تواند خطر رفتارهای پرخطر را کاهش دهد.
- نظارت پزشکی حرفه‌ای: بدنسازان، به‌ویژه حرفه‌ای‌ها، باید تحت نظر متخصصان تغذیه و پزشکی ورزشی فعالیت کنند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
ضرورت تغییر فرهنگ بدنسازی
دکتر وکیاتو تأکید می‌کند که این یافته‌ها نباید به‌عنوان محکومیت کلی بدنسازی یا تمرینات قدرتی تلقی شوند. ورزش منظم و تمرینات قدرتی می‌توانند فواید بسیاری برای سلامت جسمی و روانی داشته باشند. با این حال، فرهنگ بدنسازی حرفه‌ای نیازمند تغییراتی اساسی است، از جمله:
- تقویت اقدامات ضددوپینگ: اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای جلوگیری از سوءمصرف مواد نیروزا.
- آموزش و آگاهی‌بخشی: اطلاع‌رسانی درباره خطرات مرتبط با روش‌های افراطی بدنسازی.
- برنامه‌های نظارتی سلامت: ایجاد برنامه‌های غربالگری منظم برای ورزشکاران حرفه‌ای.
در پایان
بدنسازی، ورزشی که نماد قدرت و زیبایی است، می‌تواند خطراتی جدی برای قلب و روان به همراه داشته باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مرگ ناگهانی قلبی در بدنسازان، به‌ویژه حرفه‌ای‌ها، به دلیل تمرینات سنگین، رژیم‌های غذایی افراطی، و مصرف مواد نیروزا به‌طور قابل‌توجهی شایع است.
حرفه‌ای‌ها 5.2 برابر بیشتر از آماتورها در معرض این خطر هستند، و حدود 15 درصد از مرگ‌ها نیز به دلایل تروماتیک مانند خودکشی و اوردوز مرتبط است. با این حال، با غربالگری منظم، اجتناب از مواد غیرمجاز، و توجه به سلامت روان، می‌توان این خطرات را کاهش داد.
بدنسازی می‌تواند ورزشی ایمن و مفید باشد، به شرطی که با آگاهی و نظارت انجام شود. برای اطلاعات بیشتر، به منابع معتبر مانند انجمن قلب آمریکا و مجله قلب اروپا مراجعه کنید.
منابع:
European Society of Cardiology, News Release, May 21, 2025
HealthDay News, May 21, 2025
New York Post, Nov. 28, 2024
NDTV, Nov. 29, 2024
Times of India, May 25, 2025
Daily Mail Online, May 21, 2025