دیابت بارداری یک وضعیت پزشکی است که در دوران بارداری ظاهر می‌شود و می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد. این نوع دیابت معمولاً در هفته‌های 24 تا 28 بارداری تشخیص داده می‌شود و با افزایش قند خون همراه است. شناسایی به موقع این مشکل، همراه با مراقبت‌های مناسب، اهمیت زیادی در پیشگیری از عوارض بالقوه آن دارد.
کنترل مناسب دیابت بارداری، از طریق تغذیه سالم، فعالیت بدنی و در برخی موارد استفاده از دارو، می‌تواند از بروز مشکلات جدی برای مادر و نوزاد جلوگیری کند. در ادامه مقاله بیشتر به این نوع دیابت خواهیم پرداخت.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری (Gestational Diabetes) نوعی دیابت است که در دوران بارداری بروز می‌کند و معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود. در این حالت، بدن به درستی از انسولین استفاده نمی‌کند که منجر به افزایش قند خون می‌شود. این وضعیت می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد که در ادامه بیشتر به این موضوع میپردازیم.
علائم دیابت بارداری
علائم این نوع از دیابت ممکن است مشخص نباشند و بسیاری از زنان بدون علائم خاص به این بیماری مبتلا می‌شوند. اما برخی از مهمترین علائم دیابت در زنان باردار عبارتند از:
عوارض دیابت بارداری
دیابت بارداری چه خطراتی دارد؟ اگر به درستی کنترل نشود، می‌تواند خطرات زیر را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد:
خطرات دیابت بارداری برای جنین:
-
ماکروزومی (وزن بالای جنین): جنین ممکن است به دلیل دریافت بیش از حد گلوکز از خون مادر، بیش از حد رشد کند. این وضعیت می‌تواند زایمان طبیعی را دشوار کند و ممکن است نیاز به زایمان سزارین باشد.
-
افت قند خون پس از تولد (هیپوگلیسمی): بعد از تولد، نوزاد ممکن است دچار افت شدید قند خون شود، زیرا سطح انسولین بدنش به علت قند خون بالای مادر افزایش یافته است.
-
زردی نوزاد: نوزاد ممکن است به هیپربیلی‌روبینمی (زردی) مبتلا شود.
-
مشکلات تنفسی: نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است دچار سندرم نارسایی تنفسی شوند.
-
افزایش خطر ابتلا به دیابت و چاقی در آینده: این نوزادان ممکن است در آینده بیشتر در معرض دیابت نوع 2 و چاقی باشند.
-
مرگ جنین یا زایمان زودرس: دیابت بارداری شدید و کنترل نشده می‌تواند خطر مرگ جنین داخل رحم یا زایمان زودرس را افزایش دهد.
خطرات دیابت بارداری برای مادر:
-
پره‌اکلامپسی و افزایش فشار خون: مادران مبتلا به این دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پره‌اکلامپسی (افزایش فشار خون همراه با دفع پروتئین در ادرار) هستند که می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند و نیاز به زایمان زودرس داشته باشد.
-
زایمان زودرس: افزایش سطح قند خون می‌تواند باعث زایمان زودرس شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای جلوگیری از عوارض بیشتر، زایمان زودرس را پیشنهاد دهد.
-
افزایش خطر سزارین: به دلیل افزایش وزن جنین (ماکروزومی) که ناشی از این نوع دیابت است، مادران بیشتر در معرض زایمان سزارین قرار دارند. این نوع زایمان خود ممکن است با عوارضی مانند عفونت یا طولانی‌تر شدن زمان بهبودی همراه باشد.
-
عفونت‌های دستگاه ادراری و مثانه: زنان مبتلا به دیابت بارداری به علت افزایش قند در ادرار، مستعد ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری و مثانه هستند.
-
افزایش خطر دیابت نوع 2 در آینده: زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند، بعد از بارداری نیز در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. حتی پس از پایان بارداری، این خطر همچنان وجود دارد و ممکن است بعد از چند سال بروز کند.
-
خطر بازگشت دیابت بارداری در بارداری‌های بعدی: زنانی که در بارداری اول به این دیابت مبتلا می‌شوند، احتمال بیشتری دارند که در بارداری‌های آینده نیز به این وضعیت دچار شوند.
کنترل دیابت بارداری از طریق تغذیه مناسب، فعالیت بدنی و پیگیری منظم قند خون می‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند و زایمان سالم‌تری را برای مادر به ارمغان آورد.
درمان دیابت بارداری
درمان این نوع دیابت شامل تغییرات در سبک زندگی و در برخی موارد استفاده از داروها است. هدف اصلی از درمان، کنترل قند خون و جلوگیری از عوارض برای مادر و جنین است. درمان‌های متداول عبارتند از:
تغذیه سالم
-
رژیم غذایی متعادل و مناسب، شامل مصرف غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین، کربوهیدرات‌های پیچیده، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم است.
-
کاهش مصرف غذاهای حاوی قند و نشاسته‌های ساده مانند شیرینی‌ها، نان سفید و برنج سفید توصیه می‌شود.
-
خوردن وعده‌های کوچک‌تر و بیشتر در طول روز می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند.
ورزش و فعالیت بدنی:
-
فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی یا شنا، به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش قند خون کمک می‌کند.
-
ورزش‌های سبک برای زنان باردار توصیه می‌شود، مگر اینکه پزشک خلاف آن را تجویز کند.
کنترل منظم قند خون:
-
اندازه‌گیری مداوم قند خون در طول روز ضروری است. معمولاً پزشک به شما آموزش می‌دهد که چگونه قند خون خود را در خانه بررسی کنید و مقدار آن را کنترل کنید.
-
باید قبل و بعد از وعده‌های غذایی قند خون خود را اندازه بگیرید.
دارو (انسولین یا قرص):
-
اگر تغییرات در سبک زندگی به تنهایی کافی نباشند، پزشک ممکن است داروی انسولین یا در موارد نادر داروهای خوراکی را تجویز کند. انسولین معمولاً از طریق تزریق زیر جلدی داده می‌شود.
پیگیری مداوم با پزشک:
جلوگیری از دیابت بارداری
پیشگیری کامل همیشه ممکن نیست، اما می‌توانید با رعایت موارد زیر خطر ابتلا را کاهش دهید:
-
تغذیه سالم: مصرف غذاهای کامل، سبزیجات، و کربوهیدرات‌های پیچیده.
-
ورزش: فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین کمک کند.
-
حفظ وزن سالم: قبل و در طول بارداری، حفظ وزن مناسب خطر ابتلا را کاهش می‌دهد.
-
کنترل قند خون: در صورت سابقه خانوادگی دیابت، باید از همان ابتدای بارداری قند خون خود را کنترل کنید.
آزمایش دیابت بارداری در چه هفته‌ای انجام می‌شود؟
آزمایش دیابت بارداری هفته چندمه؟ آزمایش غربالگری معمولاً بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. در این آزمایش که به آزمایش تحمل گلوکز (GTT) معروف است، میزان قند خون شما بعد از نوشیدن محلول قندی اندازه‌گیری می‌شود. اگر پزشک مشکوک به دیابت بارداری باشد یا عوامل خطر دیگری مانند اضافه وزن یا سابقه خانوادگی وجود داشته باشد، ممکن است این آزمایش در اوایل بارداری هم تجویز شود.
دیابت بارداری از کی شروع می‌شود؟
این دیابت معمولاً از هفته 24 تا 28 بارداری شروع می‌شود. در این زمان، بدن مادر به دلیل تغییرات هورمونی ممکن است به انسولین پاسخ مناسبی ندهد و منجر به افزایش قند خون شود. برخی زنان ممکن است زودتر از این زمان به دیابت مبتلا شوند، به خصوص اگر عوامل خطر مانند اضافه وزن، سابقه خانوادگی دیابت یا بارداری قبلی با دیابت وجود داشته باشد.
دیابت بارداری بعد از زایمان
در بیشتر موارد، دیابت بارداری پس از زایمان برطرف می‌شود، زیرا تغییرات هورمونی بارداری کاهش می‌یابد و بدن به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد. اما برخی از زنان پس از زایمان همچنان در معرض خطر دیابت نوع 2 قرار دارند. برای مراقبت‌های بعد از زایمان موارد زیر توصیه می‌شود:
-
آزمایش قند خون: پزشک ممکن است 6 تا 12 هفته بعد از زایمان آزمایش قند خون را برای بررسی وضعیت مادر تجویز کند.
-
مراقبت‌های بعدی: حتی اگر قند خون به حالت طبیعی بازگردد، زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده هستند و باید در سال‌های بعد به طور منظم قند خون خود را چک کنند.
-
تغییر سبک زندگی: داشتن تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به پیشگیری از دیابت نوع 2 بعد از زایمان کمک کند.
کنترل قند خون در طول بارداری و پیگیری‌های لازم پس از زایمان از اهمیت زیادی برخوردار است تا خطرات بلندمدت برای مادر و نوزاد به حداقل برسد.
لیست غذاهای مناسب دیابت بارداری
برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم چی نخوریم؟ اگر این سوال شما نیز هست حتما میدانید رژیم دیابت بارداری صحیح نقش کلیدی در کنترل دیابت بارداری دارد. توصیه می‌شود از غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین و فیبر بالا استفاده کنید. برخی از غذاهای مناسب عبارتند از:
کربوهیدرات‌های پیچیده:
پروتئین‌های سالم:
-
گوشت بدون چربی (مرغ، بوقلمون، ماهی)
-
تخم‌مرغ
-
حبوبات (لوبیا، عدس)
-
مغزها و دانه‌ها
میوه‌ها و سبزیجات:
چربی‌های سالم:
غذاهایی که باید پرهیز شوند:
-
غذاهای فرآوری‌شده و صنعتی
-
نوشیدنی‌های شیرین
-
نان‌های سفید و برنج سفید
-
شیرینی‌ها و دسرهای حاوی شکر بالا
میوه‌های مناسب برای دیابت بارداری
در دیابت بارداری، انتخاب میوه‌هایی با شاخص گلیسمی پایین و قند کم توصیه می‌شود. برخی از میوه‌های مناسب عبارتند از:
-
توت‌فرنگی
-
تمشک
-
سیب سبز
-
گلابی
-
هلو
-
آلو
-
گیلاس
-
پرتقال
این میوه‌ها به دلیل داشتن فیبر بالا و قند پایین، باعث افزایش سریع قند خون نمی‌شوند. البته باید مقدار مصرف را متعادل نگه داشت و میوه‌ها را به همراه وعده‌های غذایی مصرف کنید تا قند خون به آرامی افزایش یابد.
انگور برای دیابت بارداری ضرر دارد؟
انگور حاوی قند طبیعی نسبتاً بالاست و ممکن است باعث افزایش سریع قند خون شود، بنابراین بهتر است مصرف آن در دیابت بارداری محدود شود. اگر علاقه‌مند به مصرف انگور هستید، می‌توانید مقدار کمی از آن را به عنوان میان‌وعده و با فاصله مناسب از وعده‌های غذایی دیگر مصرف کنید و پس از مصرف قند خونتان را کنترل کنید.
جدول دیابت بارداری
شما باید قند خون خود را در موارد زیر بررسی کنید و میزان قند خون خود را در محدوده های زیر نگه دارید:
|
سطح نرمال قند خون ناشتا |
زیر 95 mg/dL |
|
قند خون یک ساعت پس از غذا |
کمتر از 140 mg/dL |
|
قند خون دو ساعت پس از غذا |
کمتر از 120 mg/dL |
این مقادیر به عنوان معیارهای استاندارد برای کنترل دیابت بارداری استفاده می‌شوند و پایش منظم آنها کمک می‌کند تا قند خون به درستی مدیریت شود. رعایت این استانداردها به کاهش خطرات برای مادر و جنین کمک می‌کند.
اگر دیابت بارداری کنترل نشود چه می‌شود؟
عدم کنترل دیابت بارداری می‌تواند به مشکلات جدی از جمله وزن بالای جنین افزایش خطر مرگ و میر نوزاد ، خطر ابتلا به دیابت نوع 2:برای مادر، خطر افزایش فشار خون و آسیب به اعضای داخلی، خطر تولد نوزاد نارس و مشکلات ناشی از آن منجر شود که با کنترل منظم قند خون، پیگیری تغذیه مناسب، و همکاری با پزشک به مدیریت این وضعیت کمک زیادی می‌کند.
سخن پایانی
دیابت بارداری، اگرچه معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما می‌تواند خطرات جدی برای جنین و مادر ایجاد کند، از جمله افزایش وزن جنین، مشکلات تنفسی نوزاد، و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده. با این حال، با تشخیص زودهنگام، مدیریت دقیق قند خون و مراقبت‌های پس از زایمان، می‌توان این خطرات را به حداقل رساند. زنان باردار باید به دقت آزمایش‌های پزشکی خود را انجام دهند، تغذیه مناسب را رعایت کنند و بعد از زایمان نیز مراقبت‌های لازم را ادامه دهند تا از بروز مشکلات بلندمدت جلوگیری شود.
منبع: مجله سلامتی من
