دستگاه تناسلی مردان از بخشهای مختلفی تشکیل شده است که قسمتهای بیرونی شامل آلت تناسلی، کیسه بیضه، بیضهها و غیره میشود، بخش داخلی نیز متشکل از مجرای دفران، پروستات، مجرای ادرار و سایر اندامهای دیگر است. در مجموع این بخشها ساختار کلی سیستم تناسلی را به وجود میآورند که در انجام عملکردهای جنسی و تخلیه ادرار فرد دخیل هستند.
عملکرد دستگاه تناسلی مردان
اندامهای مختلف در دستگاه تناسلی مردان وظایف زیر را بر عهده دارند:
- تولید اسپرمها بهعنوان سلول جنسی و مایع منی برای حفاظت و تغذیه اسپرمها
- انتقال اسپرمها به دستگاه تناسلی زنان
- تولید و ترشح هورمونهای جنسی مردانه
- قسمتهای داخلی و خارجی این سیستم برای کمک به انجام عمل ادرار
آناتومی و اجزای اندام تناسلی مردان
این سیستم در مردان از دو قسمت داخلی و خارجی تشکیل شده است که در هر بخش اندامهای متفاوتی وجود دارند که هرکدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند.
اجزای خارجی دستگاه تناسلی مردان
آلت تناسلی
آلت تناسلی اندامی برای مقاربت جنسی در مردان است که قسمتهای مختلفی دارند. این بخشها عبارت‌اند از:
- ریشه (Root): قسمت پایینی آلت که به دیواره شکم چسبیده است.
- بدنه (Shaft): بدنه به شکل لوله یا استوانه است که درون آن 3 بافت با حالت اسفنجی وجود دارد، داخل این بافتها فضاهایی هستند که در زمان نعوظ پر از خون میشود تا از این طریق باعث سفت شدن آلت و دخول در طول رابطه جنسی شود، پوست این ناحیه نیز شل و حالتی الاستیک دارد تا در هنگام تحریک جنسی امکان تغییر سایز آلت تناسلی را فراهم کند.
- سر آلت (Glanse): قسمت بالایی و مخروطیشکل آلت که با یک لایه پوستی بهنام ختنهگاه پوشیده شده است، پوست رویی گاهی در روشی تحت عنوان ختنه برداشته میشود.
- دهانه مجرای ادرار: محل خروج ادرار و مایع منی در قسمت سر آلت قرار دارد که در زمان اوج لذت جنسی مسیر مجرای ادرار بسته میشود و تنها مایع حاوی اسپرم از سوراخ بیرون میآید.
کیسه بیضه
درون این کیسه که پوستی شل دارد بیضهها قرار دارند، دمای لازم برای انجام عمل اسپرمزایی در حدود 34 درجه است بههمین دلیل کیسه بیضه در خارج از حفره شکمی قرار دارد، علاوه بر این وجود شبکه گستردهای از مویرگهای خونی در این قسمت به تنظیم دما کمک میکند.
بیضهها
2 عدد بیضه درون کیسه بیضه قرار دارد که دارای لولههایی بهنام اسپرمساز هستند، بخش میانی نیز در تولید هورمون جنسی مردانه نقش دارد. بیضهها از زمان تولد وجود دارند اما اسپرمسازی از دوران بلوغ آغاز میشود و معمولا تا پایان عمر ادامه دارد.
اپیدیدیم
اسپرمها بعد از تولید وارد یک لوله بلند میشوند که به آن اپیدیدیم میگویند، در ابتدا که اسپرم در بیضه ساخته میشوند توانایی لقاح ندارند پس وظیفه دیگر این لوله نگهداری و بلوغ اسپرمها است.
در نهایت بعد از تکمیل مراحل بلوغ، اسپرم وارد مجرایی بهنام دفران میشود تا به بیرون از بدن هدایت شود.
اجزای داخلی دستگاه تناسلی مردان
در قسمت داخلی بدن اندامهایی وجود دارد که جزئی از دستگاه تناسلی مردان بهشمار میروند و در انجام وظایف مربوط به این سیستم ایفای نقش میکنند که شامل موارد زیر است:
- مجرای دفران: از هر بیضه یک لوله عضلانی خارج میشود که وارد حفره شکمی شده و از پشت مثانه میگذرد تا اسپرمهای بالغ را برای انزال به مجرای ادرار برساند.
- مجرای انزال: در محل اتصال دفران و وزیکول سمینال این قسمت دیده میشود که در ادامه حرکت اسپرمها نقش دارد.
- مجرای ادرار: در انتها مایع منی که حاوی اسپرم است در زمان انزال از طریق مجرای ادرار به بیرون تخلیه میشود.
- وزیکول سمینال: کیسه منی 2 غده در پشت مثانه است که مواد قندی تولید میکند و در اختیار اسپرم قرار میدهد تا انرژی لازم برای حرکت را با استفاده از این مواد بهدست آورد.
- پروستات: این غده در زیر مثانه قرا دارد و در تولید موادی برای تغذیه اسپرم نقش دارد، مجرای ادرار از وسط این غده عبور میکند.
- غدد پیازی-میزراهی: بعد از غده پروستات یک جفت غدد پیازی-میزراهی در مسیر حرکت اسپرم قرار دارد، این غدد مواد قلیایی و روانکنندهای را به مجرا میریزد تا اثر اسیدی ادرار را در مسیر اسپرم خنثی کند.
بیماری های سیستم تناسلی مردان
بیماریهای مختلفی وجود دارد که میتواند مربوط به ناحیه تناسلی باشد، برخی از این مشکلات که ممکن است افراد به آن دچار شوند شامل موارد زیر است:
- ناباروری مردان: برای اینکه لقاح بین اسپرم و تخمک در بدن زنان انجام شود باید مراحل تولید اسپرم کاملا طبیعی باشد، همچنین تمام غدد و مجاری مربوط به انتقال اسپرم نیز باید برای تولید مایع منی و انتقال این مواد به درون دستگاه تولیدمثلی زنان بهخوبی عمل کند. در صورتی که هرگونه اختلال در عملکرد یکی از بخشها ایجاد شود امکان بروز ناباروری در مردان وجود دارد.
- هیپرتروفی غده پروستات: با افزایش سن مردان امکان بروز این بیماری بیشتر است. در این وضعیت فرد برای ادرار کردن با مشکل مواجه میشود.
- هیدروسل: وقتی اطراف بیضه پر از مایع میشود امکان تورم و درد در این ناحیه وجود دارد، که این اختلال با نام هیدروسل شناخته میشود.
- واریکوسل: هنگام ایجاد این بیماری رگهای بیضه دچار پیچخوردگی یا واریس میشود و در صورتی که درمان نشود احتمال ایجاد عقیمی در فرد وجود دارد.
- PSA: یک پروتئین نشانگر ترشحات پروستات است که با انجام آزمایش سطح آن مشخص میشود و در صورتی که مقدار آن افزایش پیدا کند، میتواند نشانه اولیه بروز سرطان پروستات باشد.
- بالانیت: به التهاب سر آلت تناسلی مربوط میشود که میتواند سبب بروز درد، خارش، حساسیت پوستی و علائم آزاردهنده دیگری شود.
علاوه بر موارد گفته شده امکان بروز انواع بیماریهای پوستی، عفونتهای قارچی، سرطان بیضه، زگیل و تبخال تناسلی نیز وجود دارد.
تنظیم غدد در اندام تناسلی مردان چگونه است؟
تولید اسپرم و تستوسترون تحت تاثیر غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز است که در ناحیه مغز قرار دارند. هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده بهنام GnRH تولید میکند که وارد هیپوفیز شده و آن را تحریک میکند تا هورمون لوتئینیکننده (LH) و محرک فولیکول (FSH) را تولید کند.
هورمون FSH بر روی سلولهای سرتولی که در لولههای اسپرمساز حضور دارند اثر میکند تا فاکتورهای رشد و سایر محصولاتی که برای رشد اسپرم لازم است را تولید کند.
از طرفی نیز هورمون لوتئینیکننده روی سلولهای دیگری بهنام لیدیگ که در فضای ببین لولههای قرار دارند، اثر میگذارد که در نهایت باعث تولید هورمون تستوسترون میشود.
غلظت هورمون تستوسترون در لولههای اسپرمساز 80 تا 100 برابر گردش عمومی خون در بدن است. این هورمون علاوه بر تاثیری که روی رشد اندامهای جنسی و اسپرمزایی دارد، میتواند باعث بروز صفات ثانویه همچون بمشدن صدا، رشد ماهیچهها و استخوانها، رویش مو در قسمت صورت و دیگر بخشهای بدن شود.
دستگاه تناسلی مردان از دو بخش خارجی و داخلی تشکیل شده است که هرکدام از این قسمتها نیز شامل اندامهای مختلفی ازجمله بیضه، آلت تناسلی، کیسه بیضه، وزیکول سمینال، پروستات و موارد دیگری میشود.
عملکرد این دستگاه شامل تولید اسپرم، انتقال اسپرمها به دستگاه تولیدمثلی زنان، تولید و ترشح هورمونهای جنسی مردانه و همچنین بخشهایی از آن در تخلیه ادرار میشود.
کار این دستگاه تحت تاثیر هورمونهای مختلفی انجام میشود، همچنین در این دستگاه احتمال بروز بیماریهای مختلفی وجود دارد.
